جغرافیای گرجستان یا گرجیانِ گیالن
DOI:
https://doi.org/10.32859/Keywords:
اقوام, گیالن, گرجیان, گرجستان, کاسپین, قفقازAbstract
پهنه و گستره شمال ایران به دلیل برخورداری از جنگل های انبوه، رودخانه ها، مرداب ها و سایر عوامل اقلیمی و جغرافیایی از تنوع زیاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در زمینه جذب اقوام،گروهای سیاسی، دینی برخوردار بوده است. عالوه بر این مساله گیالن و مازندران به جهت برخورداری از ویژگی طبیعی عالوه بر این که همواره پناهگاه مناسبی جهت مخالفان حکومت مرکزی بوده است، به دلیل وفور منابع غذایی بستر مناسبی جهت مهاجرت اقتصادی اقوامی که در دشتهای مرکزی ایران زندگی میکردهاند، فراهم آورده است. عالوه بر مهاجرات اقوام ایرانی به شمال ایران که نشانههای زیادی از خود در طول تاریخ برجای نهاده اند، این سرزمین همچنین بستر مهاجرات اقوام حوزه کاسپین و قفقاز نظیر؛ قزاقها، روسها، ارمنیها، گرجیها و سایر ملیت ها نیز بوده است. در میان این ملیت ها، حضور گرجی ها در گیالن و مازندران از اهیمت زیادی برخوردار است. زیرا گرجی ها در دو مرحله به صورت رسمی به شمال ایران مهاجرت کرده اند. نخست در دوره صفوی،شاه عباس اول با هدف گسترش اقتصاد ابریشم شمار زیادی از مردم گرجستان را که در زمینه تولید و تجارت ابریشم کارآزموده بودند به گیالن ومازندران مهاجرت داد. این اقدام در سده یازدهم خ/هفدهم م. روی داده است. هرچند این اقدام اجباری شاه صفوی چندان نتایجی برای مردمی گرجی که به شمال ایران مهاجرت کرده بودند، در پی نداشت. بعدها پس از شکست ایرانیان در برابر روس ها و ضمیمه شدن سرزمین گرجستان به قلمرو روسیه تزاری، برخی از بازرگانان گرجی و همچنین فعاالن اقتصادی این سرزمین به تجارت با بازرگانان ومنابع اقتصادی شمال ایران پرداختند و عالوه بر این گروه در اوایل سده بیستم م. برخی از فعاالن سیاسی و سوسیال دموکرات های گرجی فعاالنه در جنبش مشروطه گیالن نقش چشمگیری ایفا نمودند. عالوه بر این مساله، شهر تفلیس نیز برای
گیالنیان به عنوان دروازه فرهنگ و تمدن غرب و مدرنیته اروپایی بوده است.
با وجود این مناسبات گسترده بین گرجیان و مردم شمال ایران که ریشه های آن به سده شانزدهم م. باز میگردد، در متون کالسیک تاریخی ایران به منطقه ای بین مازندران و گیالن در سده یازدهم م. اشاره شده است که منابع تاریخی از این منطقه تحت عنوان« گُرجستان» و یا « گُرجیان» یاد نموده اند. حدود جغرافیایی این منطقه پهنه وسیع از شمال به دریای کاسپین و از شرق به رامسر فعلی و از غرب به تنکابن کنونی و از جنوب به قزوین را شامل می شد. برخی ازمورخان نظیر ظهیرالدین مرعشی به وقایع تاریخی، طبیعی و حوادث اجتماعی و سیاسی آن اشاره کرده اند. مرعشی حتی در دوره ای کوتاه از سوی حاکمان شرق گیالن به عنوان حاکم گُرجیان منطقه مامویت داشته است. با این حال درباره گرجیانِ گیالن این پرسش مطرح می شود، با وجود این که اسناد و مدارک مربوط به مهاجرت اقوام گُرجی به این منطقه در سده یازدهم م. به شمال ایران در دست نیست چه عاملی موجب نام گذاری این منطقه به عنوان گرجستان شده است؟ و یا این که آیا می توان اثبات نمود که گُرجیان گیالن نام خود را از به یاد سرزمین مادری خود بر این منطقه به عنوان گرجستان نهاده اند؟ اگر اقوام سرزمین مورد بررسی واقعا گرجی بوده اند، این اقوام در چه دوره تاریخی به این پهنه کوچیده اند؟ متاسفانه بررسی های انجام شده درباره مهاجرت دقیق اقوام گرجی به این پهنه درباره زمان و چگونگی مهاجرت اقوام گرجی به این سرزمین مطالبی پیدا نشده است. با این حال بقایای دژ کهن مارکوه در قلمرو گرجستان و این که این دژ به دوره ساسانیان تعلق داشته و همچنین ارتباط شاهان ساسانی با گرجیان این فرضیه را به ذهن می رساند، شاید گرجیان در این دوره به این سرزمین کوچیده و نام سرزمین اجدادی خود را بر این دیار نهاده اند، هنوز باماندهای خانواده های پراکنده گرجی در گیالن شرقی و مازندران غربی به ویژه همین حدود گرجیان تاریخی شاید نشانه ای بر حضور گرجیان در این پهنه باشد. نگارنده تالش دارد با استفاده از داده های تاریخی حدود جغرافیایی و تحوالت
تاریخی آن در سده یازدهم میالدی را مورد بررسی قرار دهد.
